Nowoczesna diagnostyka zaburzeń słuchu i głosu, genetyczne uwarunkowania niedosłuchu, problemy otorynolaryngologiczne a schorzenia alergologiczne, ototoksyczność leków, szumy uszne, ośrodkowe zaburzenia przetwarzania słuchowego i ich leczenie, metody leczenia niedosłuchów z zastosowaniem implantów na przewodnictwo powietrzne i kostne, leczenie głuchoty jednostronnej – to tylko niektóre z tematów poruszanych podczas XLVI Krajowej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „Problemy otorynolaryngologii dziecięcej w codziennej praktyce – UCHO 2023” zorganizowanej w dniach 19–21 listopada przez Instytut Narządów Zmysłów, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Towarzystwo Otorynolaryngologów, Foniatrów i Audiologów Polskich i Polskie Towarzystwo Otolaryngologów Dziecięcych.
fot. MACIEJ NOWICKI | IFPS
Konferencja UCHO 2023 to niezwykła okazja do spotkania z wybitnymi ekspertami i wiodącymi specjalistami z dziedziny otorynolaryngologii dziecięcej, którzy podobnie jak w ubiegłych latach będą dzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem w celu tworzenia lepszej przyszłości dla najmłodszych pacjentów, mówił prof. Henryk Skarżyński, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów Dziecięcych i przewodniczący Komitetu Naukowego konferencji przed sesją inauguracyjną, podczas której wykłady otwarcia wygłosili prof. Wojciech Kaźmierczak z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu („Reakcje kaloryczne w łagodnych położeniowych zawrotach głowy”) i prof. Jurek Olszewski z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi („Rekomendacje do leczenia ostrego zapalenia ucha środkowego u dzieci”).
Szumy uszne u dzieci
W tym roku wiele miejsca podczas konferencji poświęcono występującym u dzieci szumom usznym. Jak często pojawiają się one u najmłodszych pacjentów? Wiadomo, że częściej występują one u dzieci z niedosłuchem niż u dzieci prawidłowo słyszących, mówiła dr hab. Danuta Raj-Koziak, prof. IFPS, kierownik Zakładu Szumów Usznych. Dane są jednak rozbieżne. Podaje się, że ogólnie w populacji pediatrycznej występują one u 5–46 proc. dzieci oraz u 24–62 proc. dzieci z niedosłuchem. Badania specjalistów z IFPS prowadzone z udziałem 43 tys. dzieci wskazują jednak na to, że powyższe odsetki są zawyżone – ogólnie w populacji dzieci szumy stwierdzono u 3,1 proc., natomiast wśród dzieci niedosłyszących – u 9 proc. Niemniej – zwracała uwagę prof. Danuta Raj-Koziak – szumy u małych pacjentów występują dużo częściej niż są rozpoznawane, ponieważ dzieci nie potrafią w jasny sposób powiedzieć o swoich dolegliwościach, także reakcje na odczuwanie szumów mogą u dzieci różnić się od tych obserwowanych u dorosłych. U małych pacjentów mogą występować zarówno szumy okresowe, jak i trwale, przy czym to te ostatnie częściej skutkują uszczerbkami na psychice dzieci – prawie dwukrotnie częściej powodują nasilenie lęku niż u dzieci z szumami okresowymi.
Jak wielokrotnie podkreślano podczas dyskusji, obecnie nie ma na świecie narzędzia pozwalającego ocenić uciążliwość szumów u dzieci. Istnieje pilna potrzeba konstrukcji i walidacji kwestionariusza sprawdzającego tę uciążliwość. Specjaliści z Zakładu Szumów Usznych IFPS właśnie kończą prace nad kwestionariuszem dla dzieci powyżej dziesiątego roku życia, który prawdopodobnie znajdzie zastosowanie w diagnostyce szumów usznych u dzieci już w niedalekiej przyszłości.
Wpływ multimediów na zmysły oraz procesy poznawcze u dzieci
To jeden z tematów, który wywołał ogromne zainteresowanie uczestników konferencji. Mgr Ewelina Bukato z Zakład Teleaudiologii i Badań Przesiewowych przedstawiła wyniki badań, które powinien znać nie tylko każdy lekarz czy specjalista pracujący z dzieckiem, lecz także rodzice i opiekunowie. W najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11, opublikowanej przez Światową Organizację Zdrowia, zawarty jest dodatkowy kod chorobowy 6C51, pod którym znajduje się specyficzna kategoria „uzależnienie od gier” (ang. gaming disorder). Kod chorobowy został stworzony z uwagi na coraz powszechniejszy problem, jakim jest nieumiarkowane korzystanie już przez najmłodszych z gier komputerowych oraz internetu. Jak rekomenduje m.in. WHO, czas spędzany przed ekranem przez dzieci od 3. do 5. roku życia nie powinien przekraczać 1 godziny dziennie. Natomiast dla dzieci do 2. roku życia nie rekomenduje się żadnego czasu spędzanego przed ekranem. W dzisiejszych czasach wytyczne te w większości nie są przestrzegane przez rodziców i opiekunów małych dzieci. Z uwagi na to, że sprzęt multimedialny jest obecnie powszechny i zazwyczaj nie generuje dużych kosztów, coraz więcej dorosłych wspiera się nim na co dzień w opiece nad dzieckiem. Ostatecznie czas spędzany przez dzieci przed ekranem wydłuża się, co prowadzi do szeregu nieprawidłowości w rozwoju zmysłów, rozwoju poznawczym oraz psychoruchowym.
fot. MACIEJ NOWICKI | IFPS
Ototoksyczność leków
Skoro wiadomo, że niektóre leki mogą uszkadzać słuch, to dlaczego wciąż się je podaje? To podstawowe pytanie, na które próbowali odpowiedzieć eksperci podczas panelu dyskusyjnego moderowanego przez dr. Jacka Krajewskiego (Centrum Medyczne Krajmed). Jak podkreślali eksperci, leki ototoksyczne, do których należą m.in. antybiotyki, są skuteczne i stosowane w przypadku ciężkich zakażeń wywoływanych przez pałeczki Gram-ujemne, gdy zagrożone jest zdrowie, a nawet życie pacjenta. Aminokwasy z grupy aminoglikozydów są skuteczne m.in. w leczeniu gruźlicy. Działanie ototoksyczne wykazują też salicylany, diuretyki, niektóre leki przeciwnowotworowe, także leki na malarię. Pogorszenie słuchu lub jego utrata po lekach ototoksycznych – jak mówiła dr Monika Matusiak z Kliniki Otorynolaryngochirurgii IFPS – poprzedzony jest szumami usznymi (zawsze obustronnymi). Dlatego jeśli na konsultację do lekarza przychodzi mały pacjent z szumami, specjalista powinien podczas wywiadu dowiedzieć się, czy dziecko przyjmowało wcześniej leki ototoksyczne.
Alergia a infekcja
Podczas panelu dyskusyjnego „Schorzenia alergologiczne w kontekście problemów otorynolaryngologicznych” moderowanego przez prof. Piotra H. Skarżyńskiego podkreślano, że alergia jest obok zaburzeń lipidowych najczęstszą chorobą w Polsce. Uczulenia na jakiś alergen ma 56 proc. populacji. Alergicy mają przewlekły stan zapalny, jeśli pojawia się infekcja (czyli drugi stan zapalny) dochodzi do przewlekłego zapalenia, tłumaczył prof. Piotr Kuna z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, wyjaśniając, jak na podstawie objawów odróżnić infekcję od alergii – nawet przy częstych infekcjach spojówki są „czyste”, natomiast przy alergiach pojawiają się objawy oczne.
Diagnozowanie i leczenie niedosłuchów
To temat, któremu co roku eksperci poświęcają wiele uwagi podczas konferencji z cyklu „Problemy otorynolaryngologii dziecięcej w codziennej praktyce”. Podczas dyskusji kładziono nacisk na zalety stosowania urządzeń wspomagających słuch, w tym na przewodnictwo kostne. Jak podkreślała dr Katarzyna Cywka z Zespołu Protezowania i Diagnostyki Implantów Słuchowych IFPS w ostatnich latach nie pojawiło się wiele nowych aparatów na przewodnictwo kostne, jednak stosowane w praktyce klinicznej aparaty opaskowe, okularowe i typu ADHEAR oraz urządzenia wszczepialne sprawdzają się nie tylko w leczeniu dorosłych, lecz także dzieci. Istotne jest, że przed ich zastosowaniem można przeprowadzić symulację, sprawdzając, jak pacjent będzie słyszał po zastosowaniu urządzenia. Jak zaznaczano, dwoje na tysiąc dzieci rodzi się z niedosłuchem. Opaskowe aparaty na przewodnictwo kostne powinny zostać zastosowane tak wcześnie, jak to jest tylko możliwe.
Inne tematy
Podczas konferencji wiele miejsca poświęcono także zaburzeniom głosu u dzieci, które – jak podkreślano – są leczone w IFPS według przyjętych na świecie standardów. W Światowym Centrum Słuchu stosowana jest nowoczesna diagnostyka – spersonalizowana, kompleksowa i interdyscyplinarna. Standardem w diagnostyce dzieci jest badanie fiberoskopowe, czyli za pomocą delikatnego, cienkiego endoskopu nazywanego fiberoskopem, który lekarz wprowadza do nozdrzy w celu oceny jam nosa, nosogardła, podniebienia, gardła środkowego i dolnego oraz krtani. Fiberoskopia może zostać wykonana już w szóstym miesiącu życia.
Jak co roku podczas konferencji specjaliści omawiali szczegółowo sposoby leczenia różnych problemów otorynolaryngologicznych u dzieci, wymieniając się m.in. doświadczeniami w leczeniu chirurgicznym. Okrągły stół moderowany przez prof. Piotra H. Skarżyńskiego odbywał się pod hasłem „Co zrobić, kiedy po adenotomii i/lub drenażu nie ma według rodziców efektu?”. Podczas wykładów omawiano także kwestie postępowania w trudnych przypadkach, w tym w leczeniu dzieci z zespołami chorobowymi, cytomegalią i in.
Po długiej przerwie spowodowanej pandemią coroczna konferencja „Problemy otorynolaryngologii dziecięcej w codziennej praktyce” miała charakter stacjonarny – wykłady, panele i warsztaty miały miejsce w Instytucie Narządów Zmysłów oraz w Światowym Centrum Słuchu w Kajetanach. •
oprac. JOLANTA CHYŁKIEWICZ
Więcej w wydaniu:
One Health – Jedno Zdrowie (listopad-grudzień 2023 nr 6)