Przygotuj się na upały!
Niebezpieczeństwo dla zdrowia wynikające z ocieplenia klimatu wzrasta, alarmują naukowcy. Rok 2023 to rok, w którym w miesiącach letnich odnotowano najwyższą średnią temperaturę powietrza na Ziemi od czasu prowadzenia pomiarów. W związku z występowaniem upałów w 2003 r. odnotowano ponad 70 tys. zgonów, a w 2019 r. już około 345 tys. Upał zabijał głównie osoby starsze, powyżej 65. roku życia. Już od wielu lat prawie co roku pojawiają się fale upałów. Według UNICEF jest to okres trzech lub więcej dni, a według Światowej Organizacji Meteorologicznej pięć lub więcej kolejnych dni z niezwykle wysoką temperaturą (zarówno w dzień, jak i w nocy). Dlaczego takie uderzenia gorąca są niekorzystne dla organizmu ludzkiego? Potrzebuje on 7–10 dni na przystosowanie do nowych warunków klimatycznych, także termicznych, więc podczas fali upałów nie jest w stanie zaaklimatyzować się do wysokiej temperatury. Obciążenie cieplne organizmu wzrasta, skraca się także bezpieczny czas wysiłku, m.in. wykonywania pracy fizycznej.
Fot. Deralbers | Dreamstime.com
Czym grozi upał?
W najgorętsze dni rośnie ryzyko poważnych problemów zdrowotnych, takich jak wyczerpanie cieplne (z powodu długiego przebywania na słońcu w organizmie następuje nadmierna utrata płynów i soli, spada wówczas ciśnienie tętnicze krwi, co powoduje uczucie silnego zmęczenia) czy udar cieplny, który jest reakcją organizmu na przegrzanie, gdy organizm nie jest w stanie odprowadzić zgromadzonego w nadmiarze ciepła – może dojść wówczas do zmian w komórkach i tkankach.
Ważne nawodnienie organizmu
Stan nawodnienia organizmu ma istotne znaczenie dla naszego zdrowia i wydajności w pracy w środowisku gorącym. Woda stanowi od 40 do 70 proc. masy ciała. Jest niezbędna do życia, ponieważ: zapewnia środowisko dla procesów życiowych, transportuje tlen, składniki odżywcze i metabolity, stanowi materiał budulcowy, pełni rolę ochrony mechanicznej, bierze udział w trawieniu i w termoregulacji, wpływa na wydolność fizyczną oraz odporność naszego organizmu. Niedobór wody w organizmie (odwodnienie) negatywnie wpływa na organizm człowieka, ponieważ zaburza termoregulację, upośledza zdolności manualne, zmniejsza zdolność do wykonywania wysiłku fizycznego, jak również upośledza funkcje poznawcze. Warto pamiętać o tym, że im większe odwodnienie organizmu, tym poważniejsze są jego skutki.
Wraz z wiekiem zmniejsza się nasza tolerancja na upał. Przyczyną jest zmniejszenie sprawności mechanizmów termoregulacyjnych.
Odpoczynek i chłodzenie
Nasze organizmy nie są przyzwyczajone do upałów (optymalna dla ludzkiego ciała temperatura na zewnątrz to 21°C), dlatego przy wysokich temperaturach wiele osób czuje osłabienie. W upalne dni warto dostosować swoją aktywność (wykonywanie zadań) do możliwości. Jeśli to możliwe, przeznaczyć więcej czasu niż zwykle na odpoczynek. Odpoczynek w czasie upałów jest równie ważny jak picie wody. Zaleca się odpoczywać w cieniu (podczas upałów nie powinno się przebywać na pełnym słońcu), a najlepiej w klimatyzowanym pomieszczeniu, unikając jednak nadmiernych różnic temperatury.
Oprac. Jolanta Chyłkiewicz. Na podstawie opracowania: dr inż. Magdaleny Młynarczyk, dr hab. inż. Katarzyny Majchrzyckiej, dr Joanny Orysiak, dr hab. n. med. Joanny Bugajskiej z Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego, opublikowanego w „Raporcie. Kongres Zdrowie Polaków 2023”.
Więcej w wydaniu:
Dwa implanty dla dziecka (maj-czerwiec 2024 nr 3)