W społeczeństwie, w którym komunikacja odgrywa niezwykle ważną rolę, choroby narządu głosu są jednymi z najczęściej diagnozowanych chorób zawodowych w Polsce. Zgodnie z Centralnym Rejestrem Chorób Zawodowych, prowadzonym przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, na 2637 przypadków chorób zawodowych stwierdzonych w Polsce w 2022 r. aż 309 przypadków to przewlekłe choroby narządu głosu, co stanowi 11,7 proc. wszystkich chorób zawodowych i umieszcza tę grupę chorób zawodowych na 3. miejscu, jeśli chodzi o częstotliwość występowania. Nie każde zaburzenie głosu powstałe w związku z wykonywaną pracą jest klasyfikowane jako choroba zawodowa, co nie oznacza, że nie stanowi ono dla pracownika problemu. Zdefiniowane przewlekłe choroby zawodowe głosu to: guzki głosowe twarde, wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych i niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecionowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą dysfonią. Osoby pracujące głosem borykają się jednak także z takimi przypadłościami, jak m.in.: chrypka, suchość w gardle i krtani, zmęczenie głosowe, okresowy zanik głosu, bezgłos, nawykowe chrząkanie, uczucie przeszkody w gardle czy zmiana barwy lub skali głosu.
Głos jako narzędzie pracy
Śpiewacy zawodowi i nauczyciele to dwie grupy zawodowe najczęściej kojarzone z problemami z głosem, co nie oznacza, że jedyne potrzebujące pomocy i wiedzy na temat prawidłowej emisji głosu. Na co dzień głosu używają również pracownicy call center, przewodnicy miejscy, lekarze udzielający teleporad, instruktorzy fitness, i często są nieświadomi zagrożeń, jakie powoduje nadmierny wysiłek. Dla adwokatów, sprzedawców sklepowych bądź osób pracujących w pomieszczeniach biurowych typu open space intensywne wykorzystywanie głosu w pracy to obecnie codzienność. Praca zdalna i potrzeba odbywania spotkań w formie online stawiają przed pracownikami i pracodawcami kolejne wyzwania. Dla nich mogą okazać się przydatne wskazówki, jak dopasować swoje stanowisko pracy i co robić, aby stworzyć optymalne warunki do pracy głosem.
Kampania „Pracuję głosem” ma pokazać pracownikom wykorzystującym głos w pracy oraz ich pracodawcom, że bez odpowiedniej profilaktyki chorób narząd głosu przestanie on właściwie funkcjonować. Sposobów, w jaki można przekazać wiedzę na temat właściwej higieny i emisji głosu, a także promować samą ideę dbałości o narząd głosu, jest wiele. Szkolenia dla pracowników, konkursy tematyczne, pikniki i festyny angażujące całe lokalne społeczności – wskazówki, jak to robić, równocześnie włączając się w kampanię „Pracuję głosem”, można znaleźć w serwisie poświęconym kampanii.
Dbałość o zdrowy głos do pracy to nie tylko dbałość o higienę pracy głosem, naukę właściwego oddychania i emisji głosu. Ważna jest troska o ogólny dobry stan zdrowia pracowników, dlatego warto pamiętać o ruchu, o szeroko pojętej aktywności fizycznej, bo dobra kondycja również ma istotny wpływ na zdrowie głosu. Warto zapobiegać infekcjom górnych dróg oddechowych, kontrolować choroby przewlekłe (np. alergie, choroby refluksowe), i – co równie istotne – ograniczać stres zawodowy.
Kampania „Pracuję głosem” ma na celu zapobieganie chorobom narządu głosu wśród pracowników poprzez: promowanie dbałości o optymalne warunki do pracy głosem w środowisku pracy, szerzenie wiedzy o higienie narządu głosu, zachęcanie do profilaktyki i badań diagnostycznych w celu zapobiegania chorobom narządu głosu, promowanie leczenia i rehabilitacji zaburzeń głosu, promowanie nauki prawidłowej emisji głosu i oddychania wśród osób pracujących głosem, a także zachęcanie do tworzenia optymalnych warunków środowiska pracy dla osób pracujących głosem (m.in. poprzez właściwą adaptację akustyczną pomieszczeń do pracy głosem, zapewnienie nagłośnienia, właściwego mikroklimatu pomieszczeń). Kampania skierowana jest do: pracodawców, specjalistów ds. BHP, służby medycyny pracy, związków zawodowych, stowarzyszeń branżowych, a także specjalistów zarządzania zasobami ludzkimi.
Zaburzenia głosu
Nie każdy pracujący głosem wie, co robić, aby dbać o swój głos. A niewiedza ta prowadzi często do zaburzeń głosu. Jak podaje Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi, zawodowe zaburzenia głosu (tzw. dysfonie zawodowe) to zaburzenia, które rozwijają się na skutek przewlekłego obciążenia głosowego związanego z wykonywaną pracą. Niekorzystne czynniki środowiskowe dodatkowo nasilają dolegliwości ze strony gardła i krtani.
Aby głos służył nam długo i bezproblemowo, musimy o niego dbać. Niestety głos często nie jest traktowany jako narzędzie pracy – świadczy o tym fakt, że do dzisiaj nie opracowano standardów związanych z używaniem narządu głosu w odniesieniu do warunków środowiska pracy osoby używającej głosu zawodowo.
Kiedy profilaktyka już nie pomaga, w celu przywrócenia właściwego funkcjonowania głosu istotna jest rehabilitacja. Należycie poprowadzony proces rehabilitacji pod okiem specjalisty lub grona specjalistów pomoże wrócić do zdrowia i aktywności zawodowej.
Rehabilitacja głosu
Równie ważna jak profilaktyka jest rehabilitacja głosu. To bardzo ważny element terapii zaburzeń głosu, a w wielu przypadkach – podstawowy sposób ich leczenia. Aby właściwie zdiagnozować problemy z głosem i skutecznie je leczyć, często niezbędna jest konsultacja ze specjalistami różnych dziedzin, np.: laryngologiem, foniatrą, audiologiem, ale także psychologiem, gastroenterologiem, pulmonologiem, neurologiem, dietetykiem, fizjoterapeutą lub osteopatą.
Osoba doświadczająca zaburzeń narządu głosu związanych z pracą powinna skorzystać z pomocy właściwego specjalisty. Lekarz medycyny pracy może ocenić przyczyny zaburzeń i zalecić środki zaradcze.
Wiedza i dobre nawyki
Często przyczyną problemów z głosem może być jego nieprawidłowa emisja, czyli proces jego wytwarzania i wyprowadzania na zewnątrz. Może to wynikać ze złych nawyków, które prowadzą do zmęczenia narządu głosu, pojawienia się chrypki, zanikania głosu, a przy utrwalaniu się zmian – do dysfonii czynnościowej. Jakość głosu zależy nie tylko od czynności krtani, ale również od funkcjonowania całego organizmu. Na jakość głosu wpływ mają: sposób oddychania, rezonans głosowy, właściwa artykulacja, postawa ciała.
Przy zachowaniu higieny narządu głosu warto pamiętać o tym, aby: wyeliminować palenie tytoniu, unikać nadużywania alkoholu, pić co najmniej 2 l wody dziennie, przestrzegać właściwej diety (nie spożywać gorących i ostrych potraw), przestrzegać właściwej higieny jamy ustnej, unikać infekcji górnych dróg oddechowych, w przypadku ich wystąpienia nie pracować zawodowo, dbać o ogólną kondycję fizyczną poprzez czynne uprawianie sportu, dbać o swój dobrostan psychiczny.
Także higiena środowiska pracy należy do ważnych czynników wpływających na nasz głos. Jak jej przestrzegać? Dbać m.in. o prawidłową wilgotność powietrza w pomieszczeniach, zawierającą się w przedziale od 40 do 60 proc.; nie przegrzewać pomieszczeń, które warto wietrzyć krótko, ale intensywnie; regularnie odkurzać pomieszczenia; unikać zakładania zasłon i firan, w których może gromadzić się pył i kurz; unikać nadmiernego ruchu powietrza (przeciągów) podczas mówienia.
Partnerami strategicznymi kampanii są: Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy oraz Towarzystwo Otolaryngologów, Foniatrów i Audiologów Polskich. Patronatem honorowym inicjatywę objęli: Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Minister Zdrowia, a patronami medialnymi są: portal zdrowie-polakow.pl oraz miesięcznik „Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka”.
Centralnym wydarzeniem kampanii będzie konferencja dotycząca sposobów zapobiegania zaburzeniom narządu głosu i jego rehabilitacji, zaplanowana na początek października. Wydarzenie planowane jest w formie zdalnej, aby ułatwić udział w nim zainteresowanym z różnych części kraju.
Szczegółowe informacje o wydarzeniu na stronie
www.ciop.pl/pracuje_glosem.
Kampania CIOP-PIB „Pracuję głosem” jest realizowana w ramach VI etapu programu wieloletniego pn. „Rządowy Program Poprawy Bezpieczeństwa i Warunków Pracy”, finansowanego w zakresie zadań służb państwowych ze środków Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
