International Symposium on Otosclerosis and Stapes Surgery to międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona otosklerozie i chirurgii strzemiączka, która od 2004 roku organizowana jest przez światowe ośrodki wyspecjalizowane w leczeniu tego schorzenia. Otoskleroza jest obecnie jedną z najczęstszych przyczyn stopniowej utraty słuchu u młodych dorosłych. Nieleczona może prowadzić do całkowitej głuchoty. Interwencja chirurgiczna, która na obecnym etapie wiedzy medycznej jest jedyną skuteczną metodą leczenia, daje dobre efekty. Sukces terapii zależy jednak w dużej mierze od umiejętności i doświadczenia otochirurga. Dlatego tak ważna jest wymiana informacji na temat tego schorzenia w gronie światowych ekspertów. Prof. Henryk Skarżyński, który był prezydentem konferencji w Krakowie, jest jednym z najbardziej doświadczonych na świecie chirurgów wykonujących operacje strzemiączka.
Pierwsze spotkanie światowej czołówki ekspertów zajmujących się leczeniem otosklerozy miało miejsce w Saas Fe w Szwajcarii, kolejne odbyły się w Biarritz we Francji oraz – cztery lata temu – w Siofok na Węgrzech. Właśnie podczas tej ostatniej konferencji organizację kolejnego spotkania powierzono prof. Henrykowi Skarżyńskiemu i zespołowi Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. W Siofok przedstawiciele Instytutu zaprezentowali największy w świecie materiał kliniczny, obejmujący wówczas ponad 15 500 zoperowanych uszu, a także największy w świecie materiał obejmujący dzieci w wieku od 5 do 18 lat zoperowane z powodu wcześnie rozwijającej się otosklerozy. Powierzenie organizacji sympozjum prof. Henrykowi Skarżyńskiemu było dowodem uznania międzynarodowego środowiska naukowego dla jego osiągnięć.
Czwarta konferencja poświęcona chirurgii strzemiączka została zorganizowana w Krakowie pod honorowym patronatem Jacka Majchrowskiego, prezydenta tego miasta. Wybór miejsca nie był przypadkowy – właśnie w krakowskiej Klinice Otolaryngologicznej UJ pracował bowiem prof. Jan Miodoński, wybitny laryngolog, który przeprowadził wiele pionierskich zabiegów i opracował wiele innowacji w diagnozowaniu i leczeniu m.in. wad słuchu (więcej o prof. Miodońskim w dalszej części numeru). Organizując sympozjum w Krakowie, prof. Henryk Skarżyński chciał oddać honor polskiemu uczonemu i przedstawić osiągnięcia, których wcześniej prof. Miodoński nie mógł zaprezentować międzynarodowemu środowisku.
Podczas ceremonii otwarcia konferencji prof. Skarżyński wymienił ekspertów, którzy w wyjątkowy sposób przyczynili się do rozwoju otochirurgii, m.in. prof. Jeana Marca Sterkersa z Paryża, prof. Kurta Buriana z Austrii, prof. Ernsta Lehnharda z Niemiec. Do Krakowa przyjechało ponad 400 specjalistów z całego świata, m.in. prof. Herman A. Jenkins (University of Colorado School of Medicine), prezydent American Otological Society, najstarszego w świecie towarzystwa otologicznego, którego członkiem – jako pierwszy Polak – jest prof. Skarżyński. W 2012 roku prof. Jenkins uczestniczył w uroczystości otwarcia Światowego Centrum Słuchu w Kajetanach. Gościem sympozjum był także prof. Erwin Offeciers (kierownik ENT Department of Sint-Augustinus, Antwerpia), współorganizator wielu spotkań i sympozjów naukowych odbywających się pod szyldem Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu. Jego nazwisko widnieje na tablicy Przyjaciół po Wsze Czasy, która wita pacjentów odwiedzających Światowe Centrum Słuchu. – Pamiętam, gdy na polu w Kajetanach nie było jeszcze ani jednej cegły – wspominał, rozpoczynając jedno ze swoich wystąpień.
O chirurgii strzemiączka przy okrągłym stole
Otoskleroza to schorzenie o nieznanej etiologii. Istnieje kilka hipotez dotyczących jej rozwoju. Według jednej z nich choroba powstaje na skutek zaburzenia metabolizmu mineralnego kościi, w wyniku którego w obrębie ucha dochodzi do ograniczenia ruchomości albo całkowitego unieruchomienia jednej z trzech kosteczek słuchowych – strzemiączka, którego zadaniem jest przekazywanie energii przez tzw. okienko owalne do płynu wypełniającego ucho wewnętrzne (zmiany ciśnienia tego płynu w ślimaku prowadzą do pobudzenia komórek zmysłowych i wygenerowania impulsu nerwowego, dzięki któremu powstaje wrażenie słyszenia w mózgu). W otosklerozie patologiczne zmiany mogą dotyczyć też samego ślimaka oraz okienka okrągłego. Ich efektem jest postępujący niedosłuch przewodzeniowy, zwykle w paśmie niskich częstotliwości, a także odbiorczy, któremu niekiedy towarzyszą szumy uszne.
Jedyne skuteczne, operacyjne leczenie w tej chorobie polega na częściowym (stapedotomia) usunięciu strzemiączka i założeniu w jego miejsce protezki między odnogą długą kowadełka a okienkiem owalnym. W Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu zabiegi na strzemiączku mają już 25-letnią historię. Początkowo – jak mówił podczas swojego wystąpienia prof. nadzw. Piotr H. Skarżyński – wykonywano stapedektomię (całkowite usunięcie strzemiączka), a od 1994 roku stosuje się głównie stapedotomię, osiągając doskonałe wyniki. U ponad 98 proc. pacjentów operowanych po raz pierwszy obserwuje się poprawę słyszenia.
Stapedotomia to zabieg z zakresu mikrochirurgii, bardzo trudny, wymagający niezwykłej precyzji i wprawy. Nie wszyscy otochirurdzy stosują podczas tej operacji takie same techniki chirurgiczne. Właśnie alternatywne rozwiązania były tematem okrągłego stołu, któremu przewodniczył prof. nadzw. Piotr H. Skarżyński. Wzięli w nim udział: prof. Rinze Tange (Department of Otorhinolaryngology – Head and Neck Surgery, University Medical Center w Utrechcie), prof. Vedat Topsakal (Department of Otorhinolaryngology, University Hospital Antwerp), prof. Mohan Kameswaran (Madras ENT Research Foundation, MERF), prof. Isabelle Mosnier (Hôpital Pitié-Salpêtrière, Paryż) oraz prof. Jeremy Lavy (Royal National Throat, Nose and Ear Hospital, University College London Hospitals, The London Ear Clinic). Wymiana doświadczeń dotyczyła m.in.:
- rodzaju i wielkości protezek. Dostępne są protezki teflonowe, tytanowe oraz wykonane z metali szlachetnych (złoto, platyna). Eksperci, pytani o rodzaj stosowanych protezek, wymieniali przeważnie tytanowe i teflonowe. – Nie ma aż tylu pacjentów z różnymi rodzajami wszczepionych tłoczków, aby można ocenić i porównać wyniki ich stosowania – mówił prof. Herman Jenkins, podkreślając, że sam stosuje tłoczki teflonowe.
Nawiązując do dyskusji, prof. Alexander Huber (Division of Otorhinolaryngology, Head and Neck Surgery, University Hospital Zurich) omówił podczas swojego wykładu pierwsze próby stosowania protezek z tzw. stopów pamiętliwych, czyli podatnych na utwardzanie za pomocą światła lasera. Materiał ten pozwala na dokładniejsze unieruchomienie protezki, tzw. fiksację, która – co warto zaznaczyć – jest najtrudniejszym etapem operacji, obarczonym ryzykiem uszkodzenia kowadełka i innych struktur ucha środkowego. Jak podkreślał prof. Huber, dzięki zastosowaniu światła podczas fiksacji operacje dają lepsze wyniki niż przy unieruchomieniu tradycyjnymi metodami. Niemniej protezki ze stopów pamiętliwych uchodzą za kontrowersyjne, bo materiał, z którego są wykonane, zawiera jony niklu, uważane za toksyczne dla ucha wewnętrznego. Jak stwierdził prof. Huber, po zastosowaniu protezek ze stopów pamiętliwych zaobserowano ograniczoną erozję kostną, istnieje więc długoterminowe ryzyko ich stosowania. Generalnie jednak protezki te uchodzą za bezpieczne, podkreślił prof. Huber. - uszczelniania okolicy okienka owalnego po założeniu protezki. Można to robić za pomocą skrzepu krwi lub tkanki tłuszczowej. Tę pierwszą metodę stosuje prof. Henryk Skarżyński. Jej zwolennikami okazali się także m.in. prof. Jeremy Lavy, który wykonał ok. 2 tys. operacji u pacjentów z otosklerozą, a także prof. Isabelle Mosnier. Zalety uszczelniania tkanką tłuszczową wymieniał natomiast prof. Mohan Kamerswaran. Według jego opinii, tłuszcz dobrze uszczelnia, nie wchłania się, ma naturalną ciepłotę ciała, podkreślał specjalista z Indii.