Chociaż postęp w medycynie jest ogromny, istnieją uzasadnione obawy, że najmłodsze pokolenia mogą być pierwszymi w historii, które doświadczą skrócenia średniej długości życia i pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. Na pytania, dlaczego tak się może stać i jak temu zaradzić, postarają się znaleźć odpowiedź uczestnicy planowanego na listopad 5. Kongresu „Zdrowie Polaków”. Jego tematem przewodnim będzie koncepcja One Health (Jedno Zdrowie), według której stan środowiska naturalnego, w tym świat zwierzęcy i roślinny, oraz zdrowie populacji ludzi pozostają w ścisłym sprzężeniu zwrotnym. One Health zakłada, że holistyczne podejście do zdrowia ludzi, zwierząt i ekosystemu będzie miało w najbliższej przyszłości kluczowe znaczenie. Co istotne, w świetle tej koncepcji pojawiają się nowe możliwości promowania zdrowia.
Fot. Stylephotographs | Dreamstime.com
Koncepcja One Health została zdefiniowana przez One Health High Level Expert Panel (OHHLEP) wspierany przez: Światową Organizację Zdrowia (WHO), Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Światową Organizację Zdrowia Zwierząt (OIE) oraz Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP): One Health to zintegrowane, jednoczące podejście, którego celem jest zrównoważenie i optymalizacja zdrowia ludzi, zwierząt i ekosystemów. Uznaje ono, że zdrowie ludzi, zwierząt domowych, dzikich roślin i zwierząt oraz szeroko pojętego środowiska (w tym ekosystemów) jest ściśle powiązane i współzależne. Podejście to mobilizuje wiele sektorów, dyscyplin i społeczności na różnych poziomach społeczeństwa do współpracy w celu wspierania dobrostanu i zwalczania zagrożeń dla zdrowia i ekosystemów, przy jednoczesnym zaspokajaniu zbiorowych potrzeb w zakresie: czystej wody, energii i powietrza, bezpiecznej i pożywnej żywności, podejmowania działań w zakresie zmian klimatu i przyczyniania się do zrównoważonego rozwoju.
Główne założenia
Rosnąca od dekad nasza współzależność ze zwierzętami oraz wytwarzanie produktów zwierzęcych na szeroką skalę może być najważniejszym czynnikiem ryzyka dla naszego zdrowia w odniesieniu do chorób zakaźnych. Zdecydowana większość nowo pojawiających się chorób zakaźnych u ludzi ma bowiem charakter odzwierzęcy. Spośród prawie 1500 rozpoznanych obecnie chorób ludzkich około 60 proc. jest spowodowanych patogenami wielogospodarzowymi, mającymi zdolność przemieszczania się między gatunkami. Jednak wciąż leki weterynaryjne i ludzkie są uważane za odmienne, a powiązania między nimi – ignorowane. Degradacja środowiska będzie nadal tworzyć sprzyjające warunki do rozwoju istniejących chorób zakaźnych, pojawiania się nowych czynników zakaźnych, a także rosnącej liczby ostrych i przewlekłych chorób niezakaźnych, szkodliwych zarówno dla zdrowia ludzi, jak i zwierząt. Rośnie ekspozycja ludzi na toksyny i zanieczyszczenia chemiczne, w tym substancje zaburzające gospodarkę hormonalną, należące do zagrożeń niezakaźnych.
Fot. Maciej Nowicki | IFPS
Nowe strategie działania
Przyjmując założenia One Health, można opracować zintegrowane strategie osłabienia, a nawet kontrolowania zagrożeń. Zakres inicjatyw One Health jest obecnie niezwykle szeroki, a dotyczy m.in. takich kwestii jak: agro- i bioterroryzm, bezpieczeństwo i ochrona żywności, zagrożenia o charakterze chemicznym, toksykologicznym lub radiologicznym, ekologia chorób zakaźnych, globalne systemy żywnościowe i wodne, globalny handel, konsekwencje zmian klimatu, budowanie odporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, promocja i ochrona dzikiej przyrody, wspieranie różnorodności biologicznej użytkowanie gruntów, świadomość społeczna i komunikacja społeczna, wsparcie dla konsumentów, zdrowie psychiczne, zdrowie publiczne, ochrona środowiska, zwalczanie istniejących i pojawiających się chorób i chorób odzwierzęcych.
One Health wyzwaniem dla środowiska medycznego
Dzisiejszy system opieki zdrowotnej nad ludźmi jest w rzeczywistości systemem opieki nad chorymi, ponieważ większość wszystkich wydatków jest przeznaczana na leczenie chorób, a tylko niewielki procent – na profilaktykę. Nie inwestujemy odpowiednio w ochronę i promocję zdrowia, zapobieganie chorobom, urazom, niepełnosprawności czy w przygotowywania na nowe zagrożenia dla zdrowia. Natomiast koncepcja One Health kładzie nacisk przede wszystkim na promocję zdrowia i zapobieganie chorobom w odniesieniu do ludzi, zwierząt i środowiska. Należy podkreślić, że oszczędności uzyskane dzięki profilaktyce mogą być ogromne. 
Obecnie priorytetem jest zwiększanie świadomości na temat One Health – edukacja przywódców politycznych i opinii publicznej na temat One Health jest absolutnie niezbędna dla powszechnego wsparcia tej koncepcji. Chociaż nie jest ona nowa, nowe jest to, że w ostatnich dekadach wiele podobnie myślących przedstawicieli różnych dziedzin nauki i zawodów zaczęło uznawać ją za element niezbędny dla postępu badań nad zdrowiem ludzi i zwierząt. W czerwcu 2022 r. liderzy ruchu One Health nawoływali w „World Medical Journal – Official Journal of The World Medical Association”: „Musimy działać szybko, brać odpowiedzialność za nasze działania i promować interdyscyplinarną współpracę w celu opracowania innowacyjnych rozwiązań dla złożonych globalnych wyzwań zdrowotnych. Do wszystkich, którzy mają wpływ na politykę zdrowotną na świecie wołamy: OBUDŹCIE SIĘ!”.
oprac. ALEKSANDRA MANKIEWICZ-MALINOWSKA AGNIESZKA BABICZ
Więcej w wydaniu:
9 Międzynarodowy Festiwal „Ślimakowe Rytmy” (wrzesień-październik 2023 nr 5)