Ogromny sukces leczenia głuchoty z zastosowaniem implantu ślimakowego sprawił, że grono pacjentów objętych skutecznym leczeniem z jego wykorzystaniem stale się powiększa. Obecnie implanty ślimakowe stosuje się nie tylko w leczeniu obustronnych głębokich niedosłuchów, lecz także częściowej i jednostronnej głuchoty, także w przypadkach gdy w głuchym uchu pacjent odczuwa dokuczliwe szumy uszne. Jakie efekty leczenia można uzyskać w tym ostatnim przypadku, wyjaśnia dr hab. inż. Anita Obrycka, zastępca kierownika Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu.

Celem leczenia u coraz większego odsetka niesłyszących pacjentów, szczególnie małych, jest odtworzenie obuusznego słyszenia, co można zrobić m.in. przez wszczepienie drugiego implantu. Obecnie wiadomo, że u osób dorosłych, u których głuchota ma charakter postlingwalny, wszczepienie dwóch implantów pozwala na przywrócenie takiego słyszenia, co jest niezwykle ważne w kontekście rozumienia mowy w hałasie i lokalizacji dźwięku. Wiadomo także, że w przypadku małych dzieci wszczepianie dwóch implantów naraz albo w krótkim odstępie czasu (do roku) przynosi największe korzyści. Jak ta wiedza ma się do praktyki klinicznej i jakie korzyści mają mali użytkownicy implantu, którzy w różnych odstępach po pierwszej operacji wszczepienia otrzymali drugie takie urządzenie, mówili podczas seminarium naukowego w Światowym Centrum Słuchu prof. Artur Lorens, kierownik Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej, oraz jego zastępca dr Anita Obrycka.

Podczas konferencji naukowych oraz w cyklu „Mam implant” specjaliści z Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej IFPS systematycznie prezentują wyniki badań wskazujące na to, że dzieci, które urodziły się niesłyszące lub słabo słyszące, po wczesnym wszczepieniu implantu ślimakowego i rehabilitacji słuchu doganiają, a czasem nawet wyprzedzają w rozwoju swoich prawidłowo słyszących rówieśników. Nie jest to jednak informacja wystarczająco rozpowszechniona, dlatego pojawiają się błędne opinie, że słyszenie przez implant znacząco odbiega od słyszenia przez ludzkie ucho. Na ile doskonałe są zatem protezy słuchu, jakimi są implanty ślimakowe stosowane w praktyce klinicznej już od ponad 30 lat? Na to pytanie próbował odpowiedzieć podczas konferencji naukowej „Muzyka w rozwoju słuchowym człowieka” prof. Artur Lorens, kierownik Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej.

Według opracowanej przez WHO Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (International Classification of Functioning, Disability and Health, ICF) problem niepełnosprawności jest rozumiany jako uszkodzenie zdrowia, które prowadzi do ograniczenia aktywności i uczestnictwa w życiu codziennym. Obecnie ta definicja jest punktem wyjścia do oceny niepełnosprawności, także tej wynikającej z niedosłuchu. ICF zwraca uwagę na to, że posiadanie upośledzenia czy wady nie przesądza o tym, że pacjent jest niepełnosprawny. O przełomie w podejściu do niepełnosprawności, w tym u osób niesłyszących i niedosłyszących, rozmawiamy z dr. hab. inż. Arturem Lorensem, prof. IFPS, kierownikiem Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej IFPS.

Podczas pracy z małymi pacjentami wielokrotnie się przekonywaliśmy, że człowiek słyszy nie tylko dzięki uszom – za słyszenie odpowiada także, czy raczej przede wszystkim, mózg. Choć powodem niedosłuchu mogą być nieprawidłowości ucha zewnętrznego, środkowego lub wewnętrznego, to słyszenie, rozumiane jako proces przetwarzania i nadawania znaczenia informacjom, wymaga udziału wielu obszarów mózgu, który interpretuje docierające do nas z zewnątrz dźwięki. Użytkownikom aparatów lub implantów słuchowych tę interpretację mają ułatwiać specjalne systemy poprawiające jakość sygnału mowy odbieranej z otoczenia. W praktyce stosuje się kilka tego typu rozwiązań. Jakie dokładnie przynoszą one korzyści i które z nich sprawdzają się najlepiej, wyjaśnia mgr Justyna Witkowska, protetyk słuchu z Zakładu Implantów Słuchowych IFPS.

Do 2050 r. prawie 2,5 miliarda ludzi na całym świecie, czyli 1 na 4 osoby, będzie miało ubytek słuchu, ostrzega Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w wydanym w 2021 roku Światowym Raporcie o Słuchu. Oznacza to, że co najmniej 700 milionów osób będzie potrzebowało dostępu do opieki audiologicznej, która już teraz jest niedostateczna, a w wielu rejonach świata wręcz nieosiągalna dla pacjentów z zaburzeniami słuchu. W raporcie WHO eksperci podkreślają, że w przyszłości każdy niesłyszący czy niedosłyszący, niezależnie od miejsca zamieszkania, powinien mieć możliwość skorzystania ze skutecznego leczenia i rehabilitacji.
Do tego problemu odniosła się dr Shelly Chadha podczas sesji specjalnej WHO, która odbyła się podczas zorganizowanego w kwietniu przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu Światowego Kongresu Audiologii. Jak podkreślała dr Chadha, jedną z przeszkód na drodze do tego celu jest brak specjalistów audiologii, także w wielu rejonach Europy. Temu problemowi poświęcono też panel dyskusyjny moderowany przez prof. Artura Lorensa, kierownika Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej IFPS z udziałem wybitnych ekspertów prof. Ranjitha Rajeswarana z Indii, prof. Jamesa Halla z USA oraz prof. Stavrosa Hatzopoulosa z Włoch.

Utrata słuchu, nawet częściowa, jest zwykle dla pacjenta traumatycznym przeżyciem. W radzeniu sobie ze związanym z nim stresem, depresją, lękiem czy samotnością pomaga profesjonalna pomoc, jaką zapewniamy w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu, ale terapeutycznie działa też wsparcie społeczne. Dlatego tak ważne jest zrozumienie, jak pacjenci z niedosłuchem je postrzegają i od kogo najwięcej tego wsparcia otrzymują. Odpowiedzieć na te pytania pozwoliły badania z udziałem osób zaimplantowanych w IFPS. Ich wyniki zebrała mgr Justyna Witkowska, protetyk słuchu z Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej.

Od momentu kiedy prof. Henryk Skarżyński 30 lat temu rozpoczął leczenie głuchoty w Polsce za pomocą implantów ślimakowych, pytanie, jak słychać dźwięki przez implant, było zadawane wielokrotnie. Obecnie potrafimy na nie odpowiedzieć, m.in. rodzicom małych pacjentów, którzy chcą wiedzieć, jak ich dziecko odbiera dźwięki po wszczepieniu implantu. Jakość dźwięków odbieranych tą drogą analizujemy także pod kątem pacjentów-muzyków, w przypadku których precyzja słyszenia jest szczególnie ważna. Ostatnio pytanie, jak słyszy się przez implant, powróciło za sprawą książki „Telefon, kino i cyborgi” dr Magdaleny Zdrodowskiej, która niedawno ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autorka poddaje w wątpliwość, że to, co pacjent implantowany słyszy, można nazwać dźwiękiem. Jako kierownik Zespołu Implantów i Percepcji Słuchowej od ponad 30 lat zajmujący się tym tematem nie mogę nie ustosunkować się do tego stwierdzenia.

Europejski konsensus dotyczący stosowania implantów ślimakowych obustronnie został przyjęty podczas dyskusji okrągłego stołu na Kongresie Europejskich Towarzystw Audiologicznych (EUFOS) w Wiedniu w 2007 r. W 2009 r. podczas Europejskiej Konferencji Implantów Ślimakowych jej prezydent prof. Henryk Skażyński zorganizował pierwszy okrągły stół, którego celem było udokumentowanie efektów obuusznej implantacji. Wyniki tych uzgodnień przedstawił tego samego roku podczas Światowego Kongresu Towarzystw Otorynolaryngologicznych (IFOS) w Sao Paulo, gdzie przewodniczył obradom kolejnego gremium ekspertów. W pracach nad przygotowaniem konsensusu brali udział przedstawiciele Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu pod kierunkiem prof. Henryka Skarżyńskiego. Potwierdzono wówczas zasadność stosowania implantów obustronnie i próbowano wypracować rekomendacje dotyczące postępowania klinicznego. Od tego czasu prowadzono badania naukowe pozwalające na uszczegółowienie tych rekomendacji. Takie prace zostały m.in. podjęte podczas ubiegłorocznej Krajowej Konferencji Naukowo-
-Szkoleniowej „Problemy otorynolaryngologii dziecięcej w codziennej praktyce”. Odnosiły się one do wskazań dotyczących zwłaszcza wszczepienia implantów ślimakowych w tzw. procedurze sekwencyjnej (pierwszy wcześniej, drugi później), bowiem taka procedura jest stosowana najczęściej – mówi dr hab. inż. Artur Lorens, prof. IFPS, kierownik Zakładu Implantów i Percepcji Słuchowej IFPS. Na podstawie dyskusji okrągłego stołu i przeglądu literatury Polskie Towarzystwo Otolaryngologów Dziecięcych wraz z Zakładem Implantów i Percepcji Słuchowej IFPS przyjęły REKOMENDACJE dotyczące wszczepienia drugiego implantu ślimakowego w procedurze sekwencyjnej, które publikujemy poniżej.

Implant, choć umożliwia słyszenie i wykorzystywanie kompetencji językowych,
nie jest tak doskonały jak ludzkie ucho. Jakość dźwięku dostarczanego przez
to urządzenie jest inna niż słuch fizjologiczny. Ponadto na odbiór wpływa
wiele czynników, m.in. warunki akustyczne i poziom hałasu w środowisku,
odległość od źródła dźwięku, pogłos itp. Dlatego kiedy z nastaniem pandemii
wszyscy włożyliśmy maseczki, użytkownicy implantów zaczęli napotykać na
nieznane im wcześniej trudności z rozumieniem mowy (wielu zgłaszało nawet
awarię procesora, o czym pisaliśmy w nr 1/2021). Ponadto nauka i praca zdalna
wprowadziły w życie pacjentów i ich rodzin spore zamieszanie. Okazało się
jednak, że w warunkach pandemicznych osoby korzystające z implantów przy
pewnej determinacji mogą funkcjonować w sposób porównywalny do osób ze
słuchem prawidłowym. Taki wniosek płynie z serii rozmów z pacjentami, jakie
ostatnio przeprowadziła mgr Ewelina Grabowska, pedagog z Zakładu Implantów
i Percepcji Słuchowej IFPS. Przedstawiamy wybrane wypowiedzi.