26 marca, w rocznicę śmierci Ludwiga van Beethovena, który tworzył arcydzieła muzyczne pomimo postępującej głuchoty, w ręce czytelników trafiła zapowiadana już od jesieni ubiegłego roku powieść filmowa
„Powrót Beethovena” napisana przez prof. Henryka Skarżyńskiego.
Zaburzenia słuchu stały się chorobą cywilizacyjną. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia 466 mln ludzi na świecie ma bardzo poważne wady słuchu, a inne zaburzenia słyszenia dotyczą ok. 1 mld. Te liczby będą rosnąć, tymczasem wiedza na temat problemów ze słuchem oraz skutecznych metod ich leczenia wciąż nie jest powszechna. Dlatego właśnie prof. Henryk Skarżyński postanowił napisać powieść, w której na tle tragedii tracącego słuch genialnego kompozytora przedstawił osiągnięcia artystyczne pacjentów leczonych w Światowym Centrum Słuchu, a także w innych ośrodkach.
W powieści „Powrót Beethovena” prof. Henryk Skarżyński ukazuje drogi życiowe osób, które urodziły się głuche w różnych miejscach na świecie. Na fabułę powieści składają się skomplikowane losy niesłyszących, a potem – po zastosowaniu odpowiedniego leczenia – korzystających z implantów młodych ludzi, którzy rozwinęli słuch i mowę na tyle dobrze, aby uczyć się języków obcych, kształcić muzycznie czy wokalnie i doskonalić umiejętności artystyczne. Jednak nie bez przeszkód.
Opisując zmagania i przeżycia bohaterów, ich upór w dążeniu do celu oraz prezentując ich osiągnięcia będące efektem ciężkiej pracy, autor chce uświadomić czytelnikom, jak długą i jak trudną drogę muszą przejść osoby niesłyszące lub niedosłyszące, aby móc normalnie żyć – uczyć się, pracować, rozwijać pasje i talenty. Wiedza na temat problemów osób z zaburzeniami słuchu, a także możliwości ich skutecznego leczenia nie jest bowiem we współczesnym społeczeństwie – zdaniem autora – wystarczająca. Czytelnik zdobywa tę wiedzę, towarzysząc bohaterom w ich drodze powrotu do świata dźwięków, krok po kroku.
– Pomysł napisania powieści zrodził się już kilka lat temu. Moi pacjenci czasem żartowali, że gdyby Beethoven żył w naszych czasach, to na pewno mógłbym mu pomóc. Ponadto zawsze nurtowało mnie pytanie, czy wówczas stworzyłby tak wiele pięknych utworów, którymi się zachwycamy. Te rozważania w końcu zaowocowały rozpoczęciem prac nad scenariuszem filmu fabularnego oraz powieści o sukcesach pacjentów z elementami autobiograficznymi i wspomnieniami Beethovena – mówi prof. Henryk Skarżyński.
W powieści zostały wyeksponowane osiągnięcia polskiej nauki i medycyny oraz innowacje technologiczne, dzięki którym można dzisiaj pomóc każdemu pacjentowi z zaburzeniami słuchu. Znajdujemy w niej również opis fragmentu działalności, stworzonego przez prof. Henryka Skarżyńskiego, Światowego Centrum Słuchu Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu – największej w skali międzynarodowej jednostki, w której wykonywanych jest najwięcej na świecie operacji poprawiających słuch.
– Osiągnięcia bohaterów powieści wpisują się w aktualne, rzeczywiste międzynarodowe kontakty naukowe lekarzy i innych specjalistów oraz tragiczne wydarzenia, jakie w przeszłości dotknęły polskie społeczeństwo. Międzynarodowy charakter wielu zdarzeń oraz różna narodowość bohaterów są dowodem na to, że nauka i medycyna nie znają granic, nie znamy też granic możliwości człowieka, który rodząc się głuchym, może być – po zastosowaniu skutecznego leczenia – wspaniałym artystą, np. muzykiem. To uświadamia nam wszystkim, jak wielkie znaczenie ma dla człowieka muzyka oraz w jakim stopniu wpływa ona na rozwój współczesnych społeczeństw. Muzyka posiada również właściwości terapeutyczne, które dają wsparcie pacjentom w terapii wielu schorzeń – mówi prof. Henryk Skarżyński.
Czytelnik ma też okazję lepiej poznać przepełnioną emocjami historię życia i tworzenia Ludwiga van Beethovena. W powieści prof. Henryk Skarżyński wykorzystał fragmenty listów i zapisków kompozytora – czytelnik poznaje go zatem przez pryzmat jego zmagań z postępującą głuchotą i otaczającą rzeczywistością, w której na plan pierwszy często wysuwały się nieustanna troska o byt i walka z przewlekłymi chorobami. Poznajemy bogaty świat uczuć kompozytora – jego radości i uniesienia, ale też ból, strach i cierpienie. Te uczucia są doskonale znane wszystkim pacjentom Światowego Centrum Słuchu, szczególnie zaś tym utalentowanym muzycznie, którzy mimo niedoskonałości słuchu próbują oddawać się tak trudnej dziedzinie sztuki, jaką jest muzyka.
Warto zwrócić uwagę na ryciny nawiązujące do toczącej się równolegle na przełomie XVIII i XIX oraz XXI wieku akcji. Korzystając z umieszczonych obok tych rycin kodów, można odtworzyć sfilmowane prawdziwe historie i animacje z ostatnich 48 lat, pochodzące z prywatnych zbiorów autora oraz archiwum Światowego Centrum Słuchu. Stanowią one unikalny dodatek dokumentujący kolejne – zwyczajne i przełomowe – wydarzenia.
Każdy pacjent Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu to inna historia powrotu do świata dźwięków. Większość z tych historii miała szczęśliwe zakończenie. Jest to efekt pracy prof. Henryka Skarżyńskiego – pomysłodawcy i założyciela placówki, który 30 lat temu rozpoczął wdrażanie programu leczenia głuchoty w Polsce, następnie przeprowadził wiele pionierskich w skali światowej operacji. Z inicjatywy prof. Henryka Skarżyńskiego i na podstawie przygotowanego przez niego programu 25 lat temu został powołany Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu – wiodący obecnie w Polsce instytut badawczy i wysoko wyspecjalizowany szpital zapewniający kompleksową opiekę osobom z uszkodzeniami narządu słuchu, głosu, mowy, równowagi i oddychania. Wydana w rocznicę śmierci Ludwiga van Beethovena powieść wpisuje się także w obchody tego, tak ważnego dla prof. Skarżyńskiego i jego zespołu, jubileuszu.
Dlaczego Beethoven powrócił?
Spotkanie autorskie
prof. Henryka Skarżyńskiego
Co kryje się pod tytułem „Powrót Beethovena”? To pytanie, które nasuwa się chyba każdemu z czytelników filmowej powieści prof. Henryka Skarżyńskiego. Zadał je też na wstępie spotkania autorskiego prowadzący je red. Roman Czejarek. – Książka pokazuje powrót do świata dźwięku utalentowanych muzycznie pacjentów, którzy cierpieli, tracąc słuch, podobnie jak wielki kompozytor – mówił autor. – Tylko że w XXI wieku tacy ludzie jak oni mają szansę na skuteczne leczenie. Można więc powiedzieć, że Beethoven powrócił poprzez te wszystkie osoby, które dzięki współczesnym możliwościom leczenia nie tylko teraz słyszą, lecz także tworzą. Są więc artystami!
A gdyby tak możliwe było pokonanie bariery czasu i ten żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku kompozytor zgłosił się dzisiaj do Światowego Centrum Słuchu…? – Powiedziałbym mu, że ma szansę na odzyskanie słuchu. Po przeczytaniu opisu postępu choroby kompozytora zawartego w jego wspomnieniach, które przywołuję zresztą w książce, mogę sądzić, że niedosłuch, na który cierpiał, byłby obecnie możliwy do wyleczenia – mówił bez wahania prof. Henryk Skarżyński. Na podstawie tego opisu Profesor postawił nawet diagnozę: z powodu zmian degeneracyjnych niszczących kolejne partie komórek zmysłowych kompozytor tracił zdolność słyszenia najpierw wysokich tonów, potem tonów średnich, wreszcie niskich, przy czym możliwość słyszenia tych ostatnich utrzymywała się najdłużej. Tym właśnie tłumaczy się charakter wielu jego utworów, zwłaszcza powstałych w trzecim okresie twórczości, po 1805 roku. Beethoven komponował wówczas swoje dzieła, używając tylko niskich dźwięków, które słyszał, i tego, co mógł sobie na ich podstawie wyobrazić, dopowiedzieć z pamięci. Wysokich dźwięków kompozytor nie był w stanie usłyszeć, nie mógł więc ich kontrolować, co doprowadzało go do rozpaczy.
Podczas spotkania autorskiego prof. Henryk Skarżyński zdradził także kulisy powstawania powieści. – Znaczna część tej książki powstała na bloku operacyjnym, w przerwach między zabiegami. Potem poprawiałem tylko to, co szybko napisałem – opowiadał autor. – Na początku zawsze piszę ręcznie, bo robię to szybciej. Nic mnie wtedy nie rozprasza. W komputerze pojawiają się podkreślenia drobnych błędów, literówek itp., więc wracam, poprawiam je i nie mogę się skupić na tym, co naprawdę chcę napisać. To tak jak w mikrochirurgii – nie mogę iść dalej, jeśli czegoś nie zrobiłem dokładnie – zaznaczał..
Na okładce książki znajdują się unikalne ilustracje Rafała Olbińskiego. – Okładkę wyobrażałem sobie zupełnie inaczej – przyznał prof. Skarżyński. – Kiedy jednak na nią popatrzyłem, to zrozumiałem, że wpływy Ludwiga van Beethovena sięgają całej światowej muzyki, a nie tylko klasycznej.
Podczas spotkania prowadzonego przez red. Romana Czejarka prof. Henryk Skarżyński zdradził jeszcze wiele autorskich tajemnic i szczegółów dotyczących bohaterów powieści. Zachęcamy do jego obejrzenia.
J.CH.