Jak co roku Festiwalowi „Ślimakowe Rytmy” towarzyszyła Międzynarodowa Konferencja Naukowa odbywająca się w ramach programu „Muzyka w rozwoju słuchowym człowieka”. W tym roku została ona zorganizowana przez Fundację „Po Pierwsze Zdrowie”, Światowe Centrum Słuchu i Instytut Narządów Zmysłów pod patronatem Komitetu Nauk Klinicznych PAN, konsultanta krajowego w dziedzinie otorynolaryngologii oraz Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów Dziecięcych. Konferencję, która z uwagi na pandemię odbywała się online, otworzył prof. Henryk Skarżyński, zaznaczając, że sytuacja epidemiologiczna nie przerwała tradycji lipcowych spotkań muzycznych i naukowych z udziałem wybitnych ekspertów. Podczas kolejnych wystąpień specjaliści podkreślali, jak ważna jest rola muzyki w rehabilitacji słuchu, rozwoju mowy, a także integracji społecznej oraz dzielili się doświadczeniami, które zdobyli w pracy z pacjentami. Dopełnieniem wykładów były warsztaty prezentujące ćwiczenia, które mogą być przydatne m.in. w muzykoterapii osób po wszczepieniu implantu.
O fenomenie muzyki i muzykoterapii
Dr hab. Krzysztof Stachyra, pedagog muzyczny i certyfikowany muzykoterapeuta. Kierownik Podyplomowych Studiów Muzykoterapii i adiunkt na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Prezes Polskiego Stowarzyszenia Muzykoterapeutów (PSMT) i Polskiego Stowarzyszenia Terapii przez Sztukę (PSTS).
Muzyka jest obecna wszędzie – na każdym kontynencie, w każdej kulturze, społeczności. Występuje tam, gdzie jest człowiek, który ją tworzy. Jest formą łącznika – łączy ludzi z otaczającą ich rzeczywistością, ale też jednoczy ludzi (np. podczas koncertów). Muzyka może przyczyniać się do powstawania subkultur, których członków łączy podobny gust muzyczny. Muzyka łączy też ludzi z ich światem wewnętrznym, z emocjami, doświadczeniami, wspomnieniami. Z tym, co wydarzyło się w ich życiu, a czemu towarzyszyły emocje, muzyka.
Muzyka może działać na nasze zmysły, jak i cały organizm odprężająco albo pobudzająco. Może dawać energię albo pomóc ją rozładować (przez taniec, grę na instrumencie). Wreszcie muzyka może zmieniać odczuwane emocje, stymulować rozwój poznawczy, pobudzać wyobraźnię, a nawet wspierać duchowo, co ma miejsce szczególnie w aspekcie religijnym. […]
Arteterapia wizualna, czyli terapia przez sztuki plastyczne
Barbara Kasprzak, pedagog, plastyk, terapeuta NLP, arteterapeuta, instruktor teatralny. Od 24 lat współprowadzi Ośrodek Terapii i Rozwoju w Świdniku. Prezes Fundacji „Pod Skrzydłami”.
Mówiąc o arteterapii wizualnej, należy wyjść od procesu widzenia, od obrazu, wizji. Jak to się dzieje, że praca z obrazem może być dla nas ważna, rozwijająca, a nawet lecznicza, terapeutyczna? Jaki związek mają obrazy z naszymi emocjami, myślami, przekonaniami, zachowaniami, postawami? Na pewno słyszeliście o osobach, które określamy wzrokowcami – mają świetną pamięć wzrokową. Jednak każdy z nas ma w jakimś stopniu rozwiniętą pamięć obrazu, każdy nosi w sobie wewnętrzne obrazy – ważnych chwil, miejsc zakodowanych w naszych wspomnieniach, które często towarzyszą nam przez całe życie. Te wewnętrzne obrazy są dynamiczne, ewoluują, przekształcają się w naszej wyobraźni, łączą ze sobą, tworząc całkiem nowe wizje. To już są wyobrażenia, fantazje, dzięki którym możemy projektować naszą przyszłość
Zarówno obrazy zapamiętane, jak i te wytworzone wzbudzają w nas emocje. Pojawiają się one w odpowiedzi na kształty, wielkości, kolory, kontrasty, światło i cień. W szczególnie silny sposób reagujemy na obrazy duże, kolorowe, lśniące, kontrastowe, bliskie, ruchome. Z mniejszą siłą oddziałują na nas te czarno-białe, niewyraźne, zamglone, odległe. Są takie obrazy, które chcielibyśmy wzmocnić w sobie, dodać im kolorów, powiększyć je, lepiej zapamiętać. Inne z kolei wolelibyśmy oddalić, osłabić, wyciszyć. W procesie arteterapii niezwykłe jest to, że możemy te obrazy „wyjmować” z siebie i przenosić na papier, a co za tym idzie – niejako przyglądać się sobie. […]
Metoda rytmiki Émile’a Jaques’a-Dalcroze’a
Olga Daroch. Od lat związana z Teatrem Rytmu Katalog reprezentującym koło naukowe rytmiki Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach. Jest pracownikiem Narodowego Forum Muzyki im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu. Współpracuje m.in. z Uniwersytetem SWPS we Wrocławiu.
Ze zjawiskiem rytmu spotykamy się od początku naszego istnienia. Towarzyszy nam on przez całe życie – mówimy o rytmie serca czy oddychania. Ale rytm, tak związany z naszą naturą i biologią, staje się także inspiracją działań twórczych. Na temat jego obecności w otaczającym nas świecie oraz szerokiego wachlarzu zastosowań powstało wiele prac naukowych. Jednym z badaczy wykorzystujących rytm jako fundament opracowanego przez siebie systemu kształcenia muzyczno-ruchowego był Émile Jaques-Dalcroze. Szwajcarski muzyk, choreograf, scenograf oraz pedagog, obserwując swoich uczniów, stwierdził, iż podczas grania na instrumencie czy śpiewania, zawsze reagują oni spontanicznym ruchem ciała. Pedagog postanowił więc aktywizować wychowanków poprzez pobudzenie ich aparatu mięśniowego. Za główny cel swoich działań przyjął jednoczesne uaktywnienie trzech sfer – intelektualnej, emocjonalnej oraz fizycznej. Dalcroze wyróżnił trzy ogniwa: rytmikę z plastyką ruchu – rozumianą jako realizację ruchową utworu muzycznego bądź jego wyodrębnionych elementów mających na celu dogłębne poznanie i zrozumienie struktury dzieła; solfeż – rozumiany jako realizacja głosowa dźwięku, kształcenie słuchu wewnętrznego, nauka świadomego słyszenia; oraz rozwijanie koordynacji słuchowo-ruchowej, improwizację ruchową, głosową wraz z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych, dającą możliwość swobodnej ekspresji i wypowiedzi twórczej. […]
Dźwięki wspólne – rozważania na temat integrujących właściwości muzyki
Dominika Dopierała, muzykoterapeutka, prezes Fundacji Nordoff Robbins Polska.
Muzyka pozwala nam poczuć się społecznym zespołem i znaleźć dźwięki wspólne, które nas integrują.
Chciałam wyjść od pojęć, o których zwykliśmy mówić jako o zjawiskach odrębnych i dalekich sobie. Od zdrowia i choroby.
Czym jest zdrowie? Fragment definicji Światowej Organizacji Zdrowia dotyczący zdrowia brzmi: „Zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby czy kalectwa, lecz stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu”. Według tej definicji zdrowie staje się pewnego rodzaju absolutem, bardzo trudnym do osiągnięcia przez każdego z nas. Sprawia, że zaczynamy kategoryzować jako dwa odrębne pojęcia „zdrowie” i „chorobę”. W tym ujęciu zdrowie staje się pojęciem dość abstrakcyjnym, dlatego że nieruchomym w swoim znaczeniu. A my, jako ludzie, jesteśmy w ciągłym ruchu – rozwijamy się, dorastamy – a w związku z tym poruszmy się pomiędzy zdrowiem a chorobą bardzo dynamicznie. Dlatego o chorobie i zdrowiu nie powinniśmy myśleć jako o dwóch biegunach, ale jako o spektrum, po którym się wciąż poruszamy: jesteśmy chorzy, potem zdrowiejemy – często ten proces zachodzi jednocześnie w różnych obszarach funkcjonowania. […]
Jak kształcić głos?
Dr Bogumiła Dziel-Wawrowska, śpiewaczka operowa, pedagog, związana z Teatrem Muzycznym w Łodzi.
Umiejętność używania w odpowiedni sposób głosu pomaga nam nie tylko w życiu zawodowym, ale przede wszystkim codziennym. Dlatego tak ważne jest poznanie technik jego poprawnej emisji.
Elżbieta Skoczewska, zajmująca się emisją głosu, napisała: „Każde urządzenie można wymienić, głosu – nie. Wykorzystywany w sposób nieprawidłowy ulega zniszczeniu. Często w gwarancji różnych urządzeń czytamy: producent nie bierze odpowiedzialności za wady i uszkodzenia wynikające z nieodpowiedniej eksploatacji. Dlatego dbamy o nie, konserwujemy, oddajemy do przeglądu”. W ten sam sposób powinniśmy dbać o głos, bo bez niego trudno nam porozumieć się z otoczeniem. […]
Rehabilitacja przez muzykę
Mgr MT-BC Agnieszka Sepioło, muzykoterapeutka certyfikowana przez Polskie Stowarzyszenie Muzykoterapeutów.
Muzyka przyspiesza proces rehabilitacji u użytkowników implantów słuchowych w różnym wieku, bo każdy z nas ma w sobie muzyczne dziecko, czyli zdolność do spontanicznego odbierania, odtwarzania oraz kreowania muzyki.
Podstawowym zadaniem programu naukowo- medycznego „Muzyka w rozwoju słuchowym człowieka” jest, oprócz prowadzenia badań naukowych, przyspieszenie procesu adaptacji i komunikacji oraz podniesienie jakości życia osób z wrodzonymi i nabytymi zaburzeniami słuchu i słyszenia. W Światowym Centrum Słuchu prowadzone są indywidualne oraz grupowe sesje muzykoterapeutyczne (najmłodsi pacjenci po operacji wszczepienia implantu słuchowego uczestniczą w sesjach wraz ze swoimi rodzicami, w najstarszej grupie dzieci mają 12 lat). Proces muzykoterapeutyczny jest oparty o autorski program zajęć, dostosowywany do możliwości dzieci. Muzykoterapia odbywa się raz w tygodniu, a w jej trakcie wykorzystuje się różne instrumenty. […]
Wpływ muzyki na rozwój mowy dziecka
Mgr Katarzyna Godlewska, logopeda z Zakładu Muzykoterapii IFPS
Muzyka, podobnie jak mowa, jest nośnikiem informacji znaczeniowej oraz emocjonalnej. Ponieważ stymuluje rozwój mózgu oraz układu nerwowego, jest wykorzystywana m.in. w terapii logopedycznej u osób z zaburzeniami słuchu, afazją, dyzartrią, jąkaniem, zespołem Downa, autyzmem. Począwszy od okresu prenatalnego, wspomaga rozwój mowy.
To, czego doświadczymy jeszcze przed narodzeniem, w okresie prenatalnym, ma znaczący wpływ na naszą późniejszą zdolność uczenia się, postrzegania świata, koncentrację, emocje. Płód zaczyna reagować na dźwięki już między 4.–5. miesiącem ciąży. Pierwszymi dźwiękami, które słyszy, jest szum przepływającej krwi w ciele matki, bicie jej serca. Docierają do niego także dźwięki z zewnątrz, m.in. muzyka i głosy ludzkie. Dlatego tak ważne jest, aby przyszła mama, a także przyszły tata mówili do dziecka jeszcze przed jego narodzinami – te dwa głosy stają się dla niego najważniejszymi dźwiękami. Kobieta w ciąży powinna też słuchać muzyki, nucić czy śpiewać – nie tylko wpływa to pozytywnie na rozwój dziecka, lecz także je uspokaja. Okres prenatalny to przede wszystkim czas nawiązywania pierwszych więzi między dzieckiem a przyszłymi rodzicami – dzięki muzyce stają się silniejsze. […]
Więcej w wydaniu:
https://slysze.inz.waw.pl/vi-miedzynarodowy-festiwal-muzyczny-slimakowe-rytmy-slysze-nr-lipiec-sierpien-4-174-2020/